Najpopularniejszym miejscem w Europie, do którego ciągną przez cały rok rzesze nurków jaskiniowych jest niewątpliwie rejon francuskiej rzeki Lot. Bogactwo i różnorodność jaskiń bardzo temu sprzyja. Czy zatem inne europejskie kraje nie maja nam nic do zaoferowania? W północnych Włoszech ukryta jest prawdziwa perła – jaskinia Fontanazzi (Grotta dei Fontanazzi) i właśnie o niej będzie ten artykuł.
Region Veneto, do którego zmierzamy położony jest w północno-wschodniej części Włoch. Po obu stronach doliny rzeki Brenty wyzierają spod roślinności białe skały Dolomitów. W sezonie wiosennym i letnim przy sprzyjających wiatrach możemy zaobserwować dziesiątki paralotniarzy unoszących się nad całą doliną. Poranne espresso i kanapka z prosciutoo smakuje w takim miejscu po prostu wyjątkowo.
Włoskie jaskinie nie są tak popularne jak francuskie. Najczęściej będziemy w danym miejscu operować sami lub przy udziale jednego czy dwóch zespołów. Daje to poczucie bliskości z naturą, bez tłumów i zgiełku. Jest to zupełnie nowe, oczyszczające doświadczenie.
Najlepszym okresem nurkowym jest zdecydowanie zima. Uniezależniamy się wtedy całkowicie od warunków pogodowych. Brak opadów deszczu pozwala skutecznie zrealizować plany, nakreślone przecież z dużym wyprzedzeniem. Pozostała część roku jest dużo bardziej niestabilna i warto obserwować prognozy pogody. W przypadku nawet niezbyt intensywnych opadów deszczu, nurkowanie może być przez kilka dni niemożliwe. Pozostaje wtedy rozkoszować się winem i lokalnymi daniami włoskiej kuchni. Alternatywnie warto wyskoczyć nad jezioro Garda i tam zrealizować głębsze nurkowania.
Warto też zasięgnąć języka na facebook’owej grupie „Keep calm and Cave on”. Prowadzi ją Andrea, miejscowy nurek jaskiniowy. Wystarczy zapytać, a szybko otrzymamy aktualną informację o warunkach panujących w jaskiniach.
To przepiękne miejsce pokazał mi kilka lat temu Michał „majki” Winek. Ostrzegał, że będzie to zupełnie coś innego niż się spodziewam i albo pokocham Fontanzzi, albo szczerze znienawidzę. Pierwsze nurkowania w tym miejscu było bardzo intensywnym doświadczeniem, zwłaszcza, że warunki nie były sprzyjające. To nurkowanie zapisało się w mojej pamięci bardzo wyraźnie.
Jest to zdecydowanie najtrudniejsza nurkowo jaskinia tego regionu. Wymaga bardzo dobrego wyszkolenia, dużego doświadczenia oraz komfortowego poruszania się w naprawdę ciasnych przestrzeniach. Z pewnością jednak nie jest to najciaśniejsze wejście z jakim możecie się spotkać podczas swoich wypraw nurkowych. Znane francuskie jaskinie, jak choćby Marchepied czy Fount de Trufle, są momentami znacznie ciaśniejsze. To, co decyduje o trudności to ciąg 3 restrykcji występujących jedna za drugą wydrążonych w litej skale. Nie ma co liczyć na odkopane się czy przełożenie kamyków spod siebie i torowanie drogi. Złe ułożenie ciała w jednej z nich może spowodować permanentne zaklinowanie.
Pierwsi eksploratorzy pojawili się tu dopiero w latach 80. Brak odpowiednio wyszkolonych zespołów powstrzymywał jednak postępy w tych pracach aż do lat 90, kiedy wraz z odpowiednim wyszkoleniem miejscowi nurkowie mogli w bezpieczny i znany nam dzisiaj sposób swobodnie eksplorować jaskinię. W tym okresie powiększono również wejście umożliwiając wygodniejszy dostęp przez system restrykcji.
Obecnie wyeksplorowanych jest ponad 3 tys. metrów korytarza z maksymalną głębokością ponad 130m. O szczegółach nurkowania w tym miejscu przeczytasz w dalszej części artykułu.
Parking przy jaskini to ledwie kawałek pobocza, więc ustawienie więcej niż 2 samochodów jest dosyć problematyczne. Pomimo, że nie jest to zbyt uczęszczana droga, to często możemy spotkać tu patrole Carabinieri. W w pobliżu w miasteczku jest posterunek. Nie warto więc zbytnio tarasować drogi samochodami, możemy narazić się na przykrą niespodziankę.
Jedną z zasad savoir vivre tego miejsca jest nie operowanie jednocześnie z innymi zespołami. Dekompresja m.in. na poziomie 6m odbywa się w jednej z restrykcji, co skutecznie utrudnia nurkowanie innym. Również możliwość zablokowania jedynego wyjście przez zupełnie obcego nurka nie jest komfortowa. Warto więc być na tutaj z samego rana.
Wejście do jaskini jest położone prawie przy samej drodze więc nie będzie konieczne dalekie i bardzo męczące noszenie sprzętu jak w przypadku innych jaskiń tego regionu. Pomagając sobie linami i zakotwiczonymi w skale stopniami szybko docieramy do wejścia.
Słynne 3 restrykcje mają w pionie około 16m i raczej są przeszkodą nie do pokonania dla osób z klaustrofobią. Przejście to wymaga doświadczenia zdobytego w miejscach o mniejszej trudności i odpowiedniej odporności psychicznej. Ryzyko zaklinowania się przy nieodpowiednim ułożeniu ciała jest realne o czym miałem nieprzyjemność się przekonać podczas moich nurkowań. Już te kilka pierwszych zakrętów dostarcza wrażeń i emocji mogących wystarczyć na cały dzień, ale dopiero po ich pokonaniu jaskinia pokazuje swoje piękno i różnorodność.
Znajduje się tutaj trwałe, stałe oporęczowanie w postaci stalowej liny, która ciągnie się w najczęściej odwiedzanych rejonach jaskini. Dwa główne korytarza opadają powoli do głębokości około 45-50m przy czym ta głębokość uzyskamy w znacznej odległości od otworu (około 450-500m). Kolory jak i formacje skalne zmieniają się jak w kalejdoskopie, od jasnych gładkich skał do czarnych ostro zakończonych nawisów. Również szerokość i wysokość pasażu jest bardzo zmienna. Sama nawigacja nie jest bardzo skomplikowana, nie stanowi więc dużego wyzwania dla doświadczonego nurka.
Musze przyznać, że jaskinia jest bardzo widowiskowa, za każdym zakrętem czeka na nas coś nowego. W odległości 450m od wejścia, na głębokości około 45m, tuż za miejscem zwanym Pozzo Finale zaczyna się kolejny system szczelin. Nie jest on co prawda tak ciasny i długi jak te wejściowe, jednak dużo większa głębokość podnosi poprzeczkę. Restrykcje ciągną się do około 53m. Po jego pokonaniu naszym oczom ukazuje się ponownie szeroki korytarz opadający powoli coraz głębiej. Można tutaj spędzić całe dnie i nie poznać wszystkich zakamarków i tajemnic Fontanazzi, dlatego warto tu wracać i odkrywać ją za każdym razem na nowo, trzeba jednak zachować zarówno zdrowy rozsądek jak i darzyć ją respektem.
Fontanazzi daje pole do popisu, do naprawdę długich i zaawansowanych nurkowań. Doświadczony nurek może tu wykonać głębokie trimixowe nurkowania. Część głębokich korytarzy nie została jeszcze wyeksplorowana. Jest więc okazja położyć kawałek swojej poręczówki.
Na tą chwilę najgłębsze zanotowane nurkowanie w Fontanazzi zrealizował w sierpniu 2019 roku nie kto inny niż Krzysztof Starnawski. Była to głębokość ponad 130m. Jaskinia dalej się kontynuuje, choć na drodze znajduje się kolejny zacisk. Tak relacjonował to nurkowanie Krzysztof.
Temperatura wody jest zdecydowanie niższa niż ta do której przyzwyczaiły nas jaskinie Francji. Waha się w granicy 9-11 stopni przez większą część roku. Trzeba więc ten czynnik wziąć po uwagę podczas splanowania długich nurkowań dekompresyjnych.
Fontanazzi ma też swoją mroczną stronę. W styczniu 2017 roku zginął tu polski nurek. Sprawa jego śmierci obiła się szerokim echem w całym środowisku nurkowym. Co zaskakujące był to pierwszy wypadek śmiertelny w tym miejscu. Być może przyczynił się do tego fakt małej popularności samej jaskini. Niestety jeszcze w tym samy roku jesienią wydarzyła się kolejna tragedia. Tym razem jaskinia pokonała 25 letniego nurka z Niemiec. Na tą chwilę druga tragedia zamyka ten smutny bilans. Miejmy więc na uwadze, że nie jest to przysłowiowa kaszka z mleczkiem. Fontanazzi to bardzo wymagająca jaskinia, która nie wybacza błędów.
W pobliżu znajduje się duże i świetnie wyposażone centrum nurkowe Blue Deep. Możesz zrealizować tutaj każda swoją fantazję na temat gazów czy sprzętu nurkowego. Właścicielka centrum jest Sabrina. Warto zapisać adres bo tylko tu nabijemy wszystkie gazy, czy w razie draki ze sprzętem uratujemy wyjazd (Via Trasaghis, 19, 36027 Rosà VI). Z powodu bariery językowej dobrze nauczyć się też kilku zwrotów po włosku, resztę uzgodni się na migi lub przy pomocy kartki papieru i długopisu
Z perspektywy czasu mogę powiedzieć, że jest to miejsce, które zawładnęło moją wyobraźnią i planami jaskiniowymi na wiele lat. Czy to już jest ta miłość, o której na początku mówił Michał? Tego jeszcze nie wiem. Pewny jestem jednak, że myśląc o jaskiniach w pierwszej kolejności widzę Fontanazzi i niezmiennie chcę tu wracać.
Są dwa typy ludzi: ci, którym nie trzeba wyjaśniać dlaczego to się robi i ci, którzy nigdy tego nie zrozumieją
Skoro jednak jesteśmy we Włoszech to wyjazd nie mógł się obejść bez dobrej kuchni i wina. To ostatnie tylko do posmakowania skoro nurkujemy. Przydrożne stragany oferują np. świeże szparagi czy pomidory w odpowiednim okresie, nieporównywalnie lepsze niż te z marketu. Po drodze na nurkowanie warto zatrzymać się choć na chwilę na kanapkę z Prosciutoo i cudowne espresso. Po zakończeniu owocnego dnia grzechem by było nie odwiedzić lokalnej knajpki serwującej pizze z miejscowym pekorino.
Każde przyjemności kiedyś dobiegają końca. Włoskie jaskinie na stałe już zagościły na naszej mapie wyjazdów, a układając bagażowy rebus przed drogą powrotną już planujemy kolejny. Snujemy więc plany na ciekawe nury w tym miejscu.
Niniejszy artykuł został opublikowany w magazynie Divers24 nr 12/2020
Zdjęcia: Bartosz Pitala, Tomasz Wciórka
Instruktor w Black Angel Divers
Autor artykułów o tematyce nurkowej. Pasjonat, nurek techniczny i jaskiniowy. Szkoleniowiec, instruktor nurkowania technicznego i rekreacyjnego federacji SSI/IANTD oraz pierwszej pomocy DAN/EFR. Zafascynowany mrokiem i zimnym pięknem francuskich i włoskich jaskiń. Swoje nurkowania realizuje zarówno z użyciem obiegów otwartych jak i zamkniętych.
